Stefan Knapp

---

Życiorys

Dzieciństwo i edukacja

Stefan Knap, znany później jako Stefan Knapp, przyszedł na świat 11 lipca 1921 roku w Biłgoraju, pochodząc z przeciętnie zamożnej rodziny mieszczańskiej. Jego rodzicami byli Antoni i Julia Knapowie. Już w dzieciństwie wykazywał zamiłowanie do sztuki oraz zainteresowanie cmentarzami. Oprócz tego, jego talent artystyczny był zauważalny. Kto wie, jak potoczyłby się jego los, gdyby nie trudności finansowe rodziny, które uniemożliwiły mu uczęszczanie do szkoły artystycznej, oprócz tego uczęszczał do technikum we Lwowie.

II wojna światowa

Wybuch II wojny światowej sprawił, że nauka w technikum została gwałtownie przerwana. W 1940 roku Stefan został zatrzymany podczas łapanki na ulicach, co doprowadziło do jego osadzenia w więzieniu Brygidki, a następnie do przeniesienia do więzienia w Charkowie. Tam oskarżono go o „skażenie umysłu ideami kapitalistycznymi” i skazano na pięć lat pracy reedukacyjnej w ZSRR. Przez rok przebywał w obozie pracy w Archangielsku, aż do 1941 roku, kiedy to na podstawie układu Sikorski-Majski uzyskał wolność.

Wstąpił do Armii Andersa, co pozwoliło mu przejść przez Bliski Wschód i Afrykę, aby dotrzeć do Wielkiej Brytanii. Po ukończeniu kursu pilotażu w Glasgow, znalazł się w Dywizjonie 318, gdzie brał udział w misjach rozpoznawczych, w tym nad Monte Cassino. W tym okresie rysował portrety swoich towarzyszy broni. To właśnie wtedy przyjął swoje zdobione nazwisko Knapp, które stało się rozpoznawalne w świecie sztuki. Po zakończeniu wojny borykał się z problemami emocjonalnymi, co skłoniło go do artystycznej ekspresji jako formy terapii.

Działalność artystyczna

Po wojnie Stefan rozpoczął studia w londyńskiej Central School of Arts and Crafts, a później przeniósł się do The Slade School of Fine Arts, którą ukończył w 1950 roku. Na początku jego twórczość wkraczała w obszar ekspresjonizmu, a jego pierwsze dzieła bazowały na doświadczeniach z czasów wojennych. W latach 50. XX wieku rozpoczął eksperymenty z emalią metalową, stosując innowacyjną technikę wydarzeń emaliowanych, gdzie pokrywał blachy stalowe porcelanowym gruntem, a następnie nakładał sproszkowane szkło o rozmaitych kolorach. Jego unikalny styl zaskarbił mu wiele uznania w artystycznych kręgach.

W 1954 roku zaprezentował swoje pierwsze prace w technice emalii w Hanover Gallery w Londynie, co spotkało się z pozytywnym odbiorem krytyków. Kolejne osiągnięcia obejmowały m.in. dzieło na lotnisku Londyn-Heathrow w 1959 roku, które symbolizowało bitwę o Anglię i charakteryzowało się ekspresją oraz czystością barw. W 1961 roku, na zlecenie George’a Farkasa, stworzył monumentalny mural dla centrum handlowego Alexander’s w Paramus, który do dziś wzbudza emocje i jest zdaniem lokalnych mieszkańców znany jako punkt orientacyjny dla przelatujących nad miastem samolotów. Wiele lat później, w 1973 roku, Farkas planował powierzyć zamówienie na mural Salvadarowi Dalíemu, ale ostatecznie to Knapp zyskał przychylność zamawiającego.

Stefan powrócił do Polski w 1962 roku, po raz pierwszy od wywózki w 1940, co zainicjowało jego regularne wizyty. Jego pierwszym zamówieniem w kraju było wykonanie panneau, które jest częścią Auli Uniwersyteckiej w Toruniu na zlecenie w ramach obchodów Roku Kopernikańskiego, które dotyczyły Kampusu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Kompozycję odsłonięto 5 lutego 1973 roku. Zachwycały wszędzie obecne kwadratowe kształty, a w jednym z nich znalazł się zegar słoneczny z wizerunkiem Mikołaja Kopernika, co wzbudziło pewne kontrowersje wśród krytyków. To dzieło stało się jednym z nielicznych wkładów artystów zachodnich w Polsce Ludowej.

W 1973 roku wykonał replikę portretu Kopernika, a w jego twórczości pojawiły się też inne znaczące realizacje, takie jak kompozycja dla planetarium w Olsztynie w 1974 roku oraz mural w londyńskiej Grabowski Gallery w 1986. Uczestniczył także w dekoracji stacji warszawskiego metra, m.in. Wilanowska i Pole Mokotowskie, oraz przygotowywał prace w ważnych międzynarodowych miejscach, jak biuro ONZ w Genewie czy lotniska w Paryżu i Tokio.

Jego dzieła były wystawiane w renomowanych miejscach, w tym londyńskich Victoria and Albert Museum oraz Tate Gallery, nowojorskim Museum of Modern Art, a także w warszawskiej Zachęcie w 1974 roku, a także w Muzeach Watykańskich. Artysta zmarł 12 października 1996 roku w Sandhills, w hrabstwie Surrey, na skutek zawału serca. Był żonaty z Cathy Evans, z którą miał dwóch synów: Rory’ego i Ivana. Po jego śmierci pozostał zamknięty w pamięci jego twórczości i jego wpływ na sztukę.

Upamiętnienia

Po jego śmierci Cathy Knapp Evans zainicjowała działalność organizacji non-profit, znanej jako Mid Wales Arts Centre, mającej na celu wspieranie młodych artystów oraz upamiętnienie Stefana Knappa.

W Biłgoraju można znaleźć wiele miejsc, które przypominają o twórczości tego artysty. Jedna z ulic nosi jego imię. W Szkole Podstawowej numer 5 uczniowie odsłonili mural, który jest bezpośrednim nawiązaniem do jego prac. W 2021 roku, w obchody setnej rocznicy urodzin Stefana Knappa, w Muzeum Ziemi Biłgorajskiej zorganizowano szczególną wystawę zatytułowaną „Stefan Knapp 1921–2021”.

Dodatkowo, w 2014 roku, amerykański zespół rockowy Real Estate wydał album o nazwie „Atlas”, na okładce którego znalazł się wizerunek muralu z Paramus, który także nawiązuje do twórczości Knappa, podkreślając w ten sposób wpływ artysty na kulturę współczesną.

---

Oceń: Stefan Knapp

---