Spis treści
Co to jest służebność drogi i jak działa?
Służebność drogi to istotne prawo, będące ograniczonym prawem rzeczowym obciążającym konkretną nieruchomość na korzyść innej – wyróżniamy wówczas nieruchomość obciążoną i władnącą. W praktyce oznacza to, że właściciel nieruchomości władnącej uzyskuje możliwość korzystania z drogi znajdującej się na gruncie sąsiada, by zapewnić sobie dojazd do własnej posesji. Służebność drogi można ustanowić na kilka sposobów.
Najpopularniejsze sposoby ustanowienia służebności drogi:
- umowa zawarta między właścicielami obu nieruchomości,
- orzeczenie sądowe,
- zasiedzenie,
- decyzja administracyjna.
Właściciel nieruchomości władnącej zyskuje tym samym prawo przejazdu przez działkę sąsiada, który – jako właściciel nieruchomości obciążonej – musi to akceptować i nie ma prawa utrudniać mu przejazdu. Warto podkreślić, że służebność drogi jest związana z nieruchomością, a nie z jej właścicielem. W rezultacie, ewentualna zmiana właściciela nie wpływa na jej istnienie, ponieważ służebność pozostaje w mocy pomimo zmiany osoby.
Jakie są rodzaje służebności drogi i ich znaczenie dla mieszkańców?
Służebności drogi to różnorodne rozwiązania prawne, które pełnią istotne funkcje dla właścicieli nieruchomości. Wyróżniamy przede wszystkim:
- służebność gruntową przejazdu,
- drogę koniecznej,
- przechodu,
- przesyłu,
a każda z nich ma swoje unikalne zastosowanie. Służebność gruntowa przejazdu umożliwia właścicielowi jednej działki korzystanie z drogi znajdującej się na innej, sąsiedniej działce, zapewniając mu dojazd do własnej posesji, co z kolei ułatwia komunikację i dostęp do innych terenów. Z kolei służebność drogi koniecznej jest ustanawiana w sytuacji, gdy dana działka jest odcięta od drogi publicznej. Stanowi ona gwarancję prawną dojazdu, umożliwiając normalne korzystanie z nieruchomości i dostęp do niezbędnych usług. Służebność przechodu natomiast pozwala na przejście przez cudzą działkę, co jest szczególnie ważne, gdy stanowi jedyny sposób dotarcia do określonego miejsca, np. drogi publicznej, przy czym zakres tego uprawnienia może być ograniczony. Ostatni rodzaj, służebność przesyłu, odnosi się do infrastruktury technicznej, takiej jak rury, kable i inne urządzenia, zapewniając mieszkańcom dostęp do mediów, takich jak prąd, woda czy internet, a także gwarantując ciągłość ich dostaw.
Jakie są problemy związane z służebnością drogi?
Problemy związane ze służebnością drogi potrafią być niezwykle skomplikowane, a źródłem wielu konfliktów jest niejasne określenie zakresu praw z niej wynikających. Zdarza się bowiem, że właściciel nieruchomości korzystający ze służebności nadużywa tego prawa, na przykład wykorzystując drogę w sposób niezgodny z pierwotnymi ustaleniami. To z kolei rodzi spory z właścicielem nieruchomości obciążonej.
Kolejnym problemem jest naruszanie ustanowionej służebności. Właściciel gruntu obciążonego służebnością drogi może utrudniać przejazd, na przykład poprzez:
- umieszczanie przeszkód,
- zmianę nawierzchni drogi, co znacząco zakłóca korzystanie z niej.
Uciążliwości mogą wynikać także ze sposobu, w jaki uprawniony korzysta z drogi służebnej. Generowanie nadmiernego hałasu lub intensywny ruch pojazdów mogą negatywnie wpływać na komfort życia właściciela nieruchomości obciążonej. Istotne jest, że wszelkie zmiany sposobu korzystania ze służebności wymagają obopólnej zgody, a jej brak często prowadzi do długotrwałych konfliktów sąsiedzkich, które dodatkowo zaogniają emocje i pogarszają relacje między sąsiadami. Spory dotyczą również kwestii utrzymania drogi i ponoszenia kosztów remontów. Zazwyczaj odpowiedzialność za to spoczywa na właścicielu nieruchomości władnącej, chyba że umowa służebności stanowi inaczej.
Jakie mogą być przyczyny dla utraty znaczenia służebności drogi?
Utrata znaczenia służebności drogi to proces, który może wynikać zarówno ze zmian w przepisach prawa, jak i konkretnych okoliczności. Najczęściej jest on związany z transformacjami w otoczeniu danej nieruchomości, które bezpośrednio wpływają na możliwości dotarcia do niej. Kluczowym powodem wygaśnięcia służebności jest uzyskanie przez nieruchomość alternatywnego, niezależnego dostępu do drogi publicznej. Taka sytuacja ma miejsce, gdy nieruchomość zyskuje możliwość bezpośredniego dojazdu z innej strony, na przykład poprzez wybudowanie nowej drogi. W efekcie, dotychczasowe korzystanie ze służebności staje się zbyteczne i pozbawione racji bytu.
Ponadto, istotna zmiana w sposobie użytkowania nieruchomości również może doprowadzić do tego, że służebność straci swoją aktualność. Przykładowo, jeśli nieruchomość, która pierwotnie służyła celom komercyjnym wymagającym istnienia służebności, zostaje przekształcona w teren rekreacyjny, dotychczasowa służebność traci swoją pierwotną funkcję. W sytuacji, gdy służebność przestaje być niezbędna do właściwego korzystania z danej nieruchomości, właściciel nieruchomości obciążonej ma prawo wystąpić do sądu z wnioskiem o jej zniesienie. Jest to możliwe pod warunkiem, że służebność całkowicie straciła swoje znaczenie dla nieruchomości władnącej.
Jednak, aby sąd przychylił się do takiego wniosku, właściciel nieruchomości obciążonej musi przekonująco udowodnić, że nastąpiły istotne i trwałe zmiany, które sprawiają, że dotychczasowa służebność stała się zbędna i nie pełni już żadnej użytecznej funkcji. Mówiąc wprost, jeśli korzystanie z drogi przestaje być konieczne, istnieje uzasadniona podstawa do zniesienia obciążającej ją służebności.
Jakie są zasady współżycia społecznego w kontekście służebności drogi?
W relacjach sąsiedzkich, zwłaszcza gdy chodzi o służebność drogi, kluczowe są zasady współżycia społecznego. Oznacza to przede wszystkim wzajemny szacunek i uwzględnianie potrzeb drugiej strony. Właściciel nieruchomości obciążonej służebnością powinien zapewnić swobodny przejazd, unikając wszelkich utrudnień. Z drugiej strony, osoba korzystająca ze służebności powinna robić to w sposób jak najmniej uciążliwy dla sąsiada, na przykład starając się ograniczyć hałas i zanieczyszczenia. Naruszenie tych zasad może eskalować do sporów sądowych i roszczeń odszkodowawczych.
Uporczywe blokowanie przejazdu, sprzeczne z art. 287 Kodeksu cywilnego, może skutkować koniecznością wypłaty odszkodowania. Analogicznie, nadmierna eksploatacja drogi służebnej, prowadząca do jej uszkodzenia lub generująca nadmierny hałas, może być podstawą do wniesienia roszczeń. Dobre relacje sąsiedzkie buduje przede wszystkim wzajemne zrozumienie i gotowość do akceptacji pewnych niedogodności związanych ze służebnością. Ważne jest, by umowa ustanawiająca służebność odzwierciedlała zasady współżycia społecznego, minimalizując tym samym ryzyko przyszłych konfliktów. Dążenie do kompromisów, które uwzględniają uzasadnione potrzeby i interesy obu stron, jest najlepszym rozwiązaniem.
Jak właściciele działek w kontekście utrzymania drogi?
W kwestii utrzymania drogi dojazdowej, decydujące znaczenie mają ustalenia zawarte w akcie notarialnym bądź wyroku sądowym, które precyzyjnie wskazują zakres odpowiedzialności poszczególnych stron. Zazwyczaj obowiązek dbania o drogę spoczywa na barkach właściciela „nieruchomości władnącej”, czyli tej, która z drogi korzysta. Samo „utrzymanie drogi” to pojęcie szerokie, obejmujące zarówno drobne naprawy, jak i zimowe odśnieżanie – słowem, wszystkie działania mające na celu zapewnienie jej przejezdności i bezpieczeństwa. Niemniej jednak, umowa lub wspomniany wyrok mogą wprowadzać odmienne zasady podziału obowiązków. Często spotykanym rozwiązaniem jest proporcjonalny podział kosztów utrzymania drogi, uwzględniający częstotliwość jej użytkowania przez poszczególnych właścicieli. Jest to uczciwe podejście, odzwierciedlające rzeczywiste obciążenie drogi. W sytuacji, gdy umowa milczy na temat obowiązków związanych z utrzymaniem drogi, zastosowanie znajdują ogólne przepisy prawa. Co istotne, zakres obowiązków poszczególnych właścicieli może się znacząco różnić, w zależności od specyfiki indywidualnych ustaleń zawartych w akcie notarialnym lub orzeczeniu sądu. Dlatego też, kluczowe jest dokładne zapoznanie się z treścią tych dokumentów, aby uniknąć nieporozumień i sporów.
Jak wygląda postępowanie dowodowe w przypadkach dotyczących służebności drogi?
W sprawach dotyczących służebności drogi koniecznej kluczowe jest przeprowadzenie postępowania dowodowego, którego celem jest zgromadzenie niezbędnych informacji. Pozyskane dane mają za zadanie potwierdzić zarówno istnienie służebności, jak i określić jej zakres oraz sposób realizacji. Niezwykle istotne są następujące dokumenty:
- akt notarialny, stanowiący podstawę ustanowienia służebności, odgrywa tu fundamentalną rolę, ponieważ zawiera szczegółowe uregulowania praw i obowiązków obu stron,
- odpisy z ksiąg wieczystych stanowią potwierdzenie wpisu służebności oraz aktualnego stanu prawnego nieruchomości,
- mapy i plany geodezyjne precyzyjnie wskazują przebieg drogi służebnej i definiują jej granice.
Zeznania świadków, w tym na przykład sąsiadów, są nieocenionym źródłem informacji o sposobie, w jaki droga była użytkowana w przeszłości, a także o relacjach panujących pomiędzy właścicielami gruntów. W niektórych przypadkach konieczna może okazać się opinia biegłych, np. z zakresu geodezji lub budownictwa, którzy mogą dokonać oceny stanu technicznego drogi oraz pomóc w oszacowaniu kosztów jej utrzymania lub ewentualnych napraw. Dokumentacja zdjęciowa lub wideo może stanowić dowód na istnienie przeszkód, które utrudniają korzystanie ze służebności, lub na naruszenia ze strony jednej ze stron. Istotnym elementem mogą być również pisma lub wiadomości e-mail wymieniane między stronami, które często ujawniają spory dotyczące służebności oraz próby znalezienia polubownego rozwiązania. Ostatecznie, sąd dokonuje oceny zebranych dowodów, biorąc pod uwagę ich wiarygodność i znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Kluczowe jest udowodnienie, że służebność jest niezbędna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej, uwzględniając jej dotychczasowe przeznaczenie, obecne potrzeby i ewentualne zmiany w sposobie użytkowania nieruchomości obciążonej.
Jakie dokumenty są istotne w akcie notarialnym dotyczących służebności drogi?
W akcie notarialnym, który dotyczy służebności drogi, kluczowe znaczenie mają dokumenty i informacje, które jednoznacznie precyzują prawa i obowiązki wszystkich zainteresowanych stron. Niezbędne jest dokładne scharakteryzowanie zarówno nieruchomości obciążonej – tej, przez którą droga przebiega – jak i władnącej, która z tej drogi korzysta. Opis ten obejmuje numery geodezyjne działek, ich obszar oraz precyzyjną lokalizację w terenie. Istotne jest precyzyjne określenie zakresu samej służebności, czyli jaka jest szerokość drogi, w jaki sposób można z niej korzystać – na przykład, czy dopuszczalny jest przejazd pojazdami – oraz jakiekolwiek ograniczenia z tym związane. Akt notarialny musi zawierać oświadczenia woli obu stron, potwierdzające ich zgodę na ustanowienie służebności. W dokumencie tym wyszczególnione są:
- uprawnienia właściciela nieruchomości władnącej, takie jak prawo przejazdu,
- obowiązki spoczywające na właścicielu nieruchomości obciążonej, na przykład zakaz blokowania drogi,
- ustalenia dotyczące podziału kosztów utrzymania drogi, obejmujące potencjalne naprawy, bieżącą konserwację oraz odśnieżanie w okresie zimowym.
Oprócz powyższego, do aktu notarialnego należy dołączyć aktualne odpisy z ksiąg wieczystych obu nieruchomości, które poświadczają ich stan prawny oraz kwestie własnościowe. Niezbędna jest również mapa z wyraźnie zaznaczoną trasą drogi służebnej, co ułatwia jej jednoznaczną identyfikację w terenie. W sytuacji, gdy podstawą ustanowienia służebności jest orzeczenie sądu, konieczne jest także dołączenie odpisu tego wyroku.
Jakie są przepisy dotyczące zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności?
Przepisy artykułu 291 Kodeksu cywilnego precyzyjnie regulują kwestie modyfikacji treści lub sposobu wykonywania służebności. Właściciel nieruchomości obciążonej takim prawem dysponuje pewnymi uprawnieniami. Może on wystąpić z wnioskiem o zmianę, jeśli zaistnieje istotna potrzeba gospodarcza, która pojawiła się już po ustanowieniu służebności. Ta modyfikacja może odnosić się do:
- zakresu służebności – na przykład, można poszerzyć istniejący szlak,
- sposobu korzystania z niej.
Warunkiem jest jednak, aby taka zmiana nie powodowała nadmiernych negatywnych konsekwencji dla nieruchomości władnącej, czyli tej, która ze służebności czerpie korzyści. Wyłączne prawo do wystąpienia o zmianę przysługuje właścicielowi nieruchomości obciążonej. To on musi udowodnić przed sądem zasadność swojego żądania. Często potrzeba gospodarcza wynika z dążenia właściciela do efektywniejszego wykorzystania własnego gruntu. Innym powodem zmiany sposobu wykonywania służebności może być postęp technologiczny, który oferuje nowe, lepsze rozwiązania. Zmieniające się warunki lokalne również mogą stanowić podstawę do ubiegania się o modyfikację.
Jak wyrok sądowy wpływa na ustanowienie służebności drogi?
Wyrok sądu odgrywa kluczową rolę w procesie ustanawiania służebności drogi, szczególnie gdy porozumienie między właścicielami gruntów okazuje się niemożliwe. W takiej sytuacji to sąd precyzyjnie definiuje zakres służebności, szczegółowo określając jej przebieg. Dokument ten nie tylko wytycza dokładną trasę drogi, ale również precyzuje prawa i obowiązki spoczywające na obu stronach. Co więcej, sąd może w wyroku ustalić wysokość wynagrodzenia należnego za ustanowienie rzeczonej służebności. Wyrok sądu umożliwia wpis służebności do księgi wieczystej danej nieruchomości, co z kolei zapewnia osobie uprawnionej do korzystania z drogi ochronę prawną. Oprócz tego, sąd ma prawo nakazać określone działania, na przykład zobowiązać właściciela działki, przez którą przebiega droga, do usunięcia wszelkich przeszkód utrudniających przejazd. Celem takiego działania jest zagwarantowanie niezakłóconego dostępu do drogi.
Jakie są warunki ustanowienia nowej drogi koniecznej?
Aby możliwe było ustanowienie drogi koniecznej, kluczowy jest brak bezpośredniego połączenia Twojej działki z drogą publiczną. W takiej sytuacji masz prawo zwrócić się do właścicieli sąsiednich gruntów z prośbą o ustanowienie służebności drogi koniecznej, przebiegającej przez ich teren. Naturalnie, za udostępnienie swojej ziemi należy się im stosowne wynagrodzenie.
Idealnym rozwiązaniem jest osiągnięcie porozumienia w sprawie szczegółów drogi koniecznej. Jeśli jednak mediacje zawiodą, ostateczną decyzję podejmie sąd. Rozpatrując wniosek, sąd kieruje się interesem społeczno-gospodarczym, dążąc jednocześnie do minimalizacji obciążenia dla nieruchomości sąsiednich. W swoim orzeczeniu sąd może również precyzyjnie określić zasady korzystania z ustanowionej drogi koniecznej.
W jaki sposób utrzymanie drogi jest regulowane przez prawo?
Utrzymanie drogi służebnej regulują przepisy Kodeksu cywilnego, ale kluczowe znaczenie ma również treść samej umowy ustanawiającej służebność lub ewentualne orzeczenie sądowe. Z reguły, obowiązek dbania o tę drogę spoczywa na właścicielu nieruchomości, który z niej korzysta – to on jest za nią odpowiedzialny. Przepisy określają, kto ponosi koszty związane z niezbędnymi naprawami, odśnieżaniem oraz ogólnym utrzymaniem drogi w należytym stanie. Koszty te obejmują między innymi naprawę nawierzchni, jakże ważną szczególnie po zimie, ale także bieżącą konserwację i wszelkie inne działania, które zapewniają jej przejezdność i bezpieczeństwo użytkowania. Innymi słowy, droga powinna być bezpieczna i funkcjonalna. Należy jednak pamiętać, że umowa notarialna lub orzeczenie sądu mogą modyfikować te standardowe zasady, wprowadzając odmienny podział obowiązków.
Jakie są obowiązki ma sąsiad wobec właściciela służebności?
Sąsiad, na którego działce ustanowiono służebność drogi, musi przede wszystkim pogodzić się z tym, że właściciel sąsiedniej posesji będzie z tej drogi korzystał. Granice tego użytkowania precyzuje treść służebności. Co ważne, sąsiad nie powinien podejmować żadnych kroków, które by to utrudniały lub wręcz uniemożliwiały. Mowa tu o działaniach takich jak:
- stawianie fizycznych zapór – na przykład zagradzanie drogi,
- doprowadzanie do pogorszenia jej stanu,
- blokowanie przejazdu.
Właściciel obciążonej nieruchomości jest zobowiązany zapewnić swobodny dostęp, czyli zarówno przejazd, jak i przejście, a wszystko to zgodnie z zakresem służebności, który został szczegółowo opisany w akcie notarialnym lub orzeczeniu sądowym. Te właśnie dokumenty mają kluczowe znaczenie. Przykładowo, jeśli służebność uprawnia wyłącznie do przejazdu konkretnymi pojazdami, właściciel sąsiedniej działki nie może domagać się prawa do korzystania z niej przy użyciu innych środków transportu. Jeżeli stosowna umowa lub wyrok sądowy nie stanowią inaczej, to właśnie na sąsiedzie spoczywa obowiązek należytego dbania o drogę służebną. Powinien on utrzymywać ją w takim stanie, by możliwe było jej normalne użytkowanie. Ignorowanie tego obowiązku, skutkujące powstaniem trudności, jest traktowane jako naruszenie zasad służebności i może wiązać się z koniecznością wypłaty odszkodowania. Właściciel nieruchomości, mający prawo do korzystania z drogi, ma możliwość wezwania sąsiada do niezwłocznego usunięcia wszelkich przeszkód oraz domagania się naprawienia powstałych szkód, oczywiście w odniesieniu do zakresu przysługującej mu służebności.
W jaki sposób sąsiad może ograniczyć dojazd do posesji?
Sąsiad, który utrudnia dojazd do Twojej działki, może to robić na wiele sposobów. Zdarza się, że stawia fizyczne przeszkody, na przykład zwężając drogę lub budując ogrodzenie. Często spotykanym problemem jest również nieprawidłowe parkowanie, które blokuje możliwość przejazdu. Utrudnieniem może być także zmiana nawierzchni drogi, czyniąca ją nieprzejezdną. Wszelkie działania, które uniemożliwiają swobodne korzystanie z drogi dojazdowej, są niedopuszczalne i stanowią naruszenie Twoich praw związanych ze służebnością. W takiej sytuacji masz prawo domagać się przywrócenia stanu poprzedniego, a w wielu przypadkach również ubiegać się o stosowne odszkodowanie.
Jak właściciel może wezwać sąsiada do przestrzegania służebności?
W pierwszej kolejności, sformułuj oficjalne pismo do swojego sąsiada, w którym wezwiesz go do zaprzestania opisanych naruszeń. W piśmie precyzyjnie opisz jego naganne postępowanie, obowiązkowo powołując się na dokument ustanawiający służebność, czy to akt notarialny, czy orzeczenie sądowe. Wyznacz mu konkretny termin na naprawę zaistniałej sytuacji, informując, że w przypadku braku reakcji sprawa zostanie skierowana na drogę sądową. Pamiętaj, aby wysłać to pismo listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru – to posłuży jako ważny dowód w sprawie.
A co, jeśli to wezwanie nie przyniesie żadnego skutku? Wtedy następnym, nieuniknionym krokiem będzie skierowanie sprawy do sądu. W toku postępowania sądowego możesz domagać się, aby sąsiad zaprzestał naruszania przysługującej Ci służebności. Dodatkowo, masz prawo żądać:
- przywrócenia stanu poprzedniego, na przykład usunięcia wszelkich powstałych przeszkód,
- roszczenia o odszkodowanie za szkody, które poniosłeś w wyniku jego działań.
Kluczowe jest zebranie solidnej dokumentacji, która niezbicie potwierdzi fakt istnienia służebności oraz jej naruszenie. Mogą to być:
- wspomniany akt notarialny,
- stosowne orzeczenie sądu,
- mapy geodezyjne,
- fotografie dokumentujące stan faktyczny,
- nagrania wideo.
Niezwykle cenne okażą się również zeznania świadków. Pamiętaj, im więcej zgromadzisz dowodów, tym silniejsza będzie Twoja pozycja w sądzie.
Jakie roszczenia przysługują właścicielom w przypadku naruszenia drogi służebnej?
Właściciel nieruchomości, którego prawo do służebności drogi jest zakłócane, dysponuje szeregiem środków ochrony prawnej. Przede wszystkim, może zgłosić tzw. roszczenie negatoryjne. Umożliwia ono domaganie się od osoby naruszającej służebność przywrócenia stanu zgodnego z prawem, co może polegać na przykład na usunięciu blokad utrudniających przejazd lub zaprzestaniu innych działań zakłócających korzystanie z drogi. Dodatkowo, jeśli w wyniku naruszenia służebności właściciel poniósł szkodę, przysługuje mu prawo do odszkodowania, obejmującego zarówno straty materialne – takie jak uszkodzenia pojazdu – jak i utracone korzyści finansowe, np. w sytuacji, gdy brak możliwości dojazdu uniemożliwił prowadzenie działalności zarobkowej. Podstawę prawną dla tych roszczeń stanowią artykuły 222 i 251 Kodeksu cywilnego.
Ponadto, w przypadku zakłócenia posiadania służebności, właścicielowi przysługuje powództwo o ochronę posiadania, którego efektem jest przywrócenie stanu poprzedniego – przykładowo, sąd może nakazać likwidację przeszkody, takiej jak zagroda blokująca przejazd. Aby skutecznie dochodzić swoich praw, niezbędne jest udowodnienie:
- faktu naruszenia służebności,
- powstania szkody,
- istnienia związku przyczynowego między naruszeniem a poniesioną szkodą.
W tym celu należy zgromadzić odpowiednie dowody, takie jak akt notarialny ustanawiający służebność, fotografie dokumentujące naruszenie, a także w razie potrzeby zeznania świadków lub opinie biegłych.
Jakie są konsekwencje naruszenia służebności drogi?
Naruszenie ustanowionej służebności drogi pociąga za sobą szereg konsekwencji, zarówno prawnych, jak i finansowych, dla osoby dopuszczającej się takiego czynu. Najczęściej wiąże się to z obowiązkiem przywrócenia pierwotnego stanu, zgodnego z prawem. Innymi słowy, konieczne jest:
- usunięcie wszelkich przeszkód, które blokują dostęp do drogi, na przykład ogrodzeń,
- usunięcie zaparkowanych pojazdów,
- usunięcie usypanych hałd ziemi.
Dodatkowo, właściciel nieruchomości, który ma prawo korzystania ze służebności, może domagać się rekompensaty finansowej za poniesione straty. Obejmuje to zarówno:
- szkody o charakterze materialnym, takie jak uszkodzenie pojazdu,
- szkody wynikające z utraconych korzyści, przykładowo niemożność prowadzenia działalności gospodarczej.
Finalna kwota odszkodowania jest uzależniona od rozległości powstałej szkody, jednakże niezbędne jest jej udowodnienie przed sądem. W przypadku uporczywego lekceważenia zasad służebności, sąd ma prawo nałożyć na osobę winną karę grzywny, lub zastosować inne środki represyjne. Należy pamiętać, że przedłużające się postępowania sądowe generują dodatkowe wydatki, związane z kosztami obsługi prawnej i opłatami sądowymi, a co gorsza, mogą negatywnie wpłynąć na relacje sąsiedzkie. W skrajnych przypadkach, kiedy korzystanie z drogi staje się całkowicie niemożliwe, właścicielowi nieruchomości przysługuje tzw. roszczenie windykacyjne, dające mu możliwość odzyskania kontroli nad drogą.